Bác sĩ Hương mến chào ba mẹ và các bạn, nếu giai đoạn sơ sinh và 3 năm đầu đời là “thời điểm vàng” cho phát triển thể chất, thì dậy thì chính là cơ hội cuối cùng để con bứt phá chiều cao. Đây là lúc các hormone tăng trưởng hoạt động mạnh mẽ, xương dài ra nhanh hơn, cơ bắp phát triển và vóc dáng thay đổi rõ rệt.
Nhưng thực tế, nhiều cha mẹ lại bỏ lỡ thời điểm này vì chưa biết cách hỗ trợ đúng. Hậu quả là con “hụt” mất vài cm quý giá, và khi đầu xương đóng lại, dù có cố gắng thế nào cũng không cao thêm được.
Trong bài viết này, bác sĩ Hương sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ: vì sao dậy thì là giai đoạn then chốt, con cần gì để cao vượt trội, và những sai lầm thường gặp khiến chiều cao chững lại.
1. Dậy thì – “Cú nhảy vọt” về chiều cao
Dậy thì là giai đoạn cơ thể kích hoạt mạnh mẽ hormone tăng trưởng (GH) và hormone sinh dục như estrogen, testosterone. Hai yếu tố này phối hợp với nhau để kích thích sụn tăng trưởng ở đầu xương phát triển nhanh.
- Ở bé gái, dậy thì thường bắt đầu từ 8 – 13 tuổi, và tăng chiều cao nhanh nhất trong khoảng 1 – 2 năm sau khi có dấu hiệu dậy thì (ngực bắt đầu phát triển).
- Ở bé trai, dậy thì thường bắt đầu từ 10 – 15 tuổi, và tăng nhanh nhất trong giai đoạn vỡ giọng, phát triển cơ bắp mạnh.
Trong thời gian cao điểm, con có thể tăng 8 – 12 cm/năm nếu được chăm sóc tốt. Nhưng sau khi dậy thì kết thúc, đầu xương sẽ dần đóng lại, tốc độ tăng giảm mạnh, chỉ còn 1–2 cm/năm hoặc ngừng hẳn.
2. Ba yếu tố quyết định chiều cao trong giai đoạn dậy thì
2.1. Dinh dưỡng – Nền tảng của mọi phát triển
- Protein: nguyên liệu chính xây dựng cơ, xương, hormone. Nên ưu tiên từ thịt nạc, cá, trứng, sữa, đậu.
- Canxi & Vitamin D3: giúp xương dài và chắc khỏe. Canxi có nhiều trong sữa, phô mai, cá nhỏ ăn cả xương, rau xanh. Vitamin D3 giúp hấp thu canxi, nên bổ sung từ ánh nắng sáng hoặc thực phẩm bổ sung.
- Vitamin K2: “người vận chuyển” canxi vào xương, tránh lắng đọng ở mạch máu. Có trong natto, phô mai, trứng.
- Kẽm, Magie: hỗ trợ tăng trưởng và miễn dịch, có trong hải sản, hạt, ngũ cốc nguyên cám.
Lưu ý: Giai đoạn này nhu cầu năng lượng tăng cao, nếu con ăn uống thiếu chất hoặc ăn nhiều đồ ngọt – đồ chiên rán, chiều cao dễ bị chững lại.
2.2. Vận động – Đòn bẩy kích hoạt hormone tăng trưởng
Các nghiên cứu cho thấy, vận động thường xuyên giúp tăng tiết GH gấp 2 – 3 lần so với khi ít vận động.
Ba mẹ nên khuyến khích con:
- Bơi lội, bóng rổ, bóng chuyền, cầu lông – giúp kéo giãn cơ và xương.
- Chạy bộ, nhảy dây, leo xà đơn – kích thích tăng chiều dài xương.
- Tập ít nhất 60 phút/ngày, duy trì 5 – 6 buổi/tuần.
Hạn chế cho con chơi game, xem tivi quá nhiều vì ngồi lâu khiến xương cột sống chịu áp lực, dễ gù lưng, cong vẹo.
2.3. Giấc ngủ – Thời điểm vàng để hormone hoạt động
Hormone tăng trưởng tiết ra nhiều nhất vào ban đêm, đặc biệt từ 22h – 1h sáng khi con ngủ sâu.
Muốn tận dụng tối đa:
- Cho con đi ngủ trước 22h.
- Phòng ngủ yên tĩnh, tối, thoáng mát.
- Hạn chế dùng điện thoại, máy tính trước khi ngủ 1 giờ.
Nếu con ngủ muộn, hormone tiết ra ít hơn, chiều cao bị ảnh hưởng đáng kể.
3. Sai lầm thường gặp khiến trẻ “mất” chiều cao trong giai đoạn dậy thì
- Chỉ chú trọng sữa mà quên bữa ăn đa dạng – uống nhiều sữa nhưng ăn thiếu đạm, rau, chất béo tốt sẽ không đủ dưỡng chất cho xương phát triển.
- Thức khuya học bài hoặc dùng điện thoại – hormone tăng trưởng không được kích hoạt tối đa.
- Lạm dụng thực phẩm nhanh – đồ chiên rán, nước ngọt, snack… chứa nhiều muối, đường và chất béo xấu, gây rối loạn chuyển hóa.
- Không kiểm soát cân nặng – thừa cân làm tăng áp lực lên xương, hạn chế phát triển chiều dài.
- Ít vận động – cơ xương không được kích thích, máu nuôi xương kém.
4. Chiến lược giúp con bứt phá chiều cao trong dậy thì
- Theo dõi tăng trưởng: đo chiều cao mỗi 3 – 6 tháng để điều chỉnh kịp thời.
- Xây dựng thực đơn giàu dinh dưỡng: đảm bảo đủ nhóm chất, ưu tiên thực phẩm tươi, hạn chế chế biến sẵn.
- Bổ sung vi chất đúng cách: nếu chế độ ăn chưa đủ canxi, vitamin D3, K2… có thể bổ sung theo tư vấn bác sĩ.
- Tăng vận động ngoài trời: kết hợp thể thao và tắm nắng sáng.
- Duy trì giấc ngủ khoa học: ngủ sớm, ngủ đủ 8 – 10 giờ/ngày.
- Khám định kỳ: phát hiện sớm các vấn đề như dậy thì sớm, thiếu hormone tăng trưởng, bệnh lý xương khớp.
5. Kết luận – Đừng để “cơ hội cuối” trôi qua
Ba mẹ ơi, dậy thì chỉ diễn ra một lần trong đời và kéo dài vài năm ngắn ngủi. Đây là lúc con có thể cao thêm 20 – 25 cm nếu được chăm sóc đúng. Chỉ cần bỏ lỡ, sau này có tiếc cũng không thể “bù” lại được.
Hãy nhớ: Chiều cao không chỉ do di truyền, mà do cách chúng ta nuôi dưỡng và rèn luyện. Nếu ba mẹ đồng hành cùng con đúng cách, con hoàn toàn có thể cao hơn ba mẹ nghĩ.
Để được tư vấn thăm khám trực tiếp Phòng khám nhi Họa Mi với Ts – Bs Lê Thị Thu Hương, Quý Khách vui lòng bấm số HOTLINE 0918884666 hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY.
Tìm hiểu thêm thông tin y khoa:
Chat trực tiếp Fanpage Bác sĩ Hương
Facebook Fanpage Bác sĩ Hương
Kênh Youtube Bác sĩ Hương